Các hiến kế trên được Liên minh HTX TPHCM đưa ra nhằm tổ chức lại hoạt động thu gom chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn Thành phố.

Theo đánh giá, TPHCM có tốc độ đô thị hóa nhanh, gia tăng dân số rất cao. Trong gần 10 năm trở lại đây, cứ 5 năm, Thành phố tăng thêm 1 triệu người. Ngoài chỗ ở và nước sạch, 13.000 tấn là số lượng rác mà mỗi ngày người dân thải ra môi trường, trong đó có gần 9.000 tấn rác thải sinh hoạt và hàng chục tấn rác trên các con kênh cũng là vấn đề khẩn thiết và cấp bách cần giải quyết của Thành phố. Theo báo cáo của Sở Tài nguyên – Môi trường, đây là áp lực rất lớn cho quản lý đô thị, công tác bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu và nâng cao chất lượng môi trường sống.

Số lượng rác thải hàng ngày của Thành phố thì quá lớn, trong khi lực lượng thu gom rác lại chưa thể đáp ứng được hết nhu cầu. Lực lượng thu gom rác dân lập chiếm tỷ trọng thu gom rác trên 60% nhưng quy mô hoạt động nhỏ lẻ, phân tán, tự phát chưa theo một tổ chức dẫn đến việc thu gom rác không đạt hiệu quả cao...

 Nhằm mục đích thực hiện kế hoạch phân loại rác thải tại nguồn, các quy định của thành phố về chuyển đổi đường dây thu gom rác dân lập sang hoạt động có tổ chức là hợp tác xã hoặc doanh nghiệp có tư cách pháp nhân trong lĩnh vực vệ sinh môi trường; góp phần giảm tải khối lượng rác ùn ứ và giảm thiểu ô nhiễm môi trường trên địa bàn TPHCM, Liên minh HTX TPHCM đã nghiên cứu và đề xuất phương án tổ chức lại hoạt động thu gom rác thải như sau:

Phương án 1

Không thu trực tiếp tiền rác đối với hộ gia đình mà thu gián tiếp thông qua thu tiền nước sinh hoạt, nhằm mục đích tổ chức lại hoạt động thu gom chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH) và chuyển đổi phương tiện thu gom.

Phương án này được thiết lập dựa trên cơ sở tiền thu gom rác sẽ thu cùng với tiền nước. Theo đó, giá thành đơn vị trên /m³ nước sẽ tăng lên (mức tăng sẽ được tính toán để phù hợp với tình hình thực tế). Số tiền thu tăng thêm sẽ được chuyển cho cơ quan chức năng có thẩm quyền do UBND chỉ định, với nhiệm vụ chính là quản lý việc sử dụng số tiền trên. Cơ quan chức năng sẽ có trách  nhiệm chuyển phần tiền thu gom rác thải trực tiếp cho các HTX. Phần còn dư, có thể dùng để cho các HTX vay vốn không thế chấp, mua mới hoặc chuyển đổi phương tiện vận chuyển thu gom CTRSH, vì lúc này việc thu gom CTRSH đã được công khai, minh bạch.

Phương án 2

Không thu trực tiếp tiền rác đối với hộ gia đình mà thu gián tiếp thông qua thu tiền điện sinh hoạt, nhằm mục đích tổ chức lại hoạt động thu gom chất thải rắn sinh hoạt và chuyển đổi phương tiện thu gom.

Phương án này sẽ tăng tiền thu gom rác lên (mức tăng sẽ được tính toán để phù hợp với tình hình thực tế) và thu cùng với tiền điện (tiền thu gom rác và tiền điện là độc lập) và chỉ thu chung với nhau. Công ty điện lực sau khi thu được số tiền thu gom rác sẽ chuyển cho cơ quan chức năng có thẩm quyền do UBND chỉ định. Cơ quan chức năng sẽ chuyển tiền trực tiếp cho các HTX. Sau khi chi trả tiền thu gom rác cho HTX, số tiền còn lại có thể dùng cho các HTX chuyển đổi phương tiện.

Cả 02 phương án nêu trên có ưu điểm chung là giúp các HTX có thêm nguồn vốn để trang trải thêm chi phí nâng cấp trang thiết bị, và chuyển đổi phương tiện... Tuy nhiên để thực hiện các phương án trên, lực lượng thu gom rác dân lập cần phải tổ chức lại theo mô hình HTX vệ sinh môi trường vì các lực lượng thu gom rác dân lập không còn được thu tiền trực tiếp từ dân, do đó nếu không tổ chức lại sẽ không còn nguồn thu để hoạt động. Theo phương án đề xuất, mỗi HTX sẽ được giao từng địa bàn cụ thể, tương ứng với số lượng hộ dân cụ thể để HTX có thể hoạt động. Tham gia vào HTX, các chế độ an sinh xã hội của công nhân thu gom cũng được đảm bảo: Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế…; Các dụng cụ hỗ trợ cho công tác thu gom rác thải, lương tối thiếu vùng theo quy định… sẽ được đẩy mạnh, hỗ trợ nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống của người thực hiện công việc thu gom rác, giúp họ an tâm hoàn thành tốt công việc của mình.

Các phương án trên là giải pháp mang tính tổng thể, nếu được sự chấp thuận của UBND, Liên minh HTX TPHCM sẽ nghiên cứu chi tiết hơn thành một đề án nghiên cứu khả thi mới có thể triển khai thực hiện.

Ngày nay, tốc độ đô thị hóa, hiện đại hóa ngày càng nhanh, thời đại cách mạng công nghiệp 4.0 phát triển mạnh mẽ, người dân ngày càng bận rộn và ít có thời gian cho các hình thức thanh toán phí trực tiếp thì phương án tổ chức lại hoạt động thu gom chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn TPHCM sẽ là một phương án hợp lý và cần thiết cho cả người dân lẫn các HTX hoạt động lĩnh vực vệ sinh môi trường và các công ty công ích hiện nay.

Quang Tuyên